نزاع اراده گرایان و سودگرایان در مفهوم حق

در این مقاله بر آن هستیم به طور موجز ضمن ارائه چارچوب تحلیلی هوفلد از مفهوم حق و مطالعه امتیاز، ادعا، قدرت و مصونیت به تأمل پیرامون نظریه­ های اراده و سود در باب حق همت گماریم. هر یک از این نظریه­ها به دنبال ارائه یک چارچوب نظری منسجم هستند تا همه مفهوم­های هوفلدی را به درستی دربر بگیرد. با وجود این، ساختار متفاوت آن مفهوم ها،گاه آنچنان از یکدیگر فاصله می­گیرد که گنجاندن آنها ذیل هریک از این نظریه ها، مشکل می­نماید. نظریه اراده، صاحب حق را فردی می­داند که می­تواند اجرا یا عدم اجرای یک تکلیف را انتخاب نماید . به دیگر سخن، حق را انتخاب­های حمایت­ شده می­داند. در این نظریه، تمرکز بر فاعلیت باعث می­شود تا برخی از حق­های مألوف نظیر حقوق کودکان، حقوق بزرگسالان فاقد قدرت انتخاب و حق­های غیرقابل اسقاط، از قلم بیفتند. نظریه سود، حق را تضمین منفعت دارنده­اش می­داند و تکلیف مکلف به انجام یا عدم انجام عملی خاص را در گرو منفعت صاحب حق تلقی می­کند. تمرکز این نظریه بر سود و منفعت، با وجود اینکه خلأهای موجود در نظریه اراده را پر می­کند، اما باعث گستردگی بیش از حد تأسیس حق و ناکارآمدی آن می­گردد. سرانجام، علی­رغم اینکه قرائت­های اخیر از نظریه اراده، تا اندازه­ای اشکال­های نظریه سنتی را رفع می­کند و مبنایی مستحکم برای آنها بنیان می­نهد، اما باز هم با زبان رایج حق فاصله دارد. لذا، به عنوان یک راهکار پیشنهاد می­شود قرائتی جدید از نظریه اراده ارائه شود و این نظریه به این صورت تعدیل گردد که با استمداد از نظریه سود، شکاف­ها و خلأهای موجود در آن نظریه پوشانده شود و نظریه سود، صرفاً در حد مکمل و فرعیِ نظریه اراده، مد نظر قرار گیرد. the dispute between voluntarians and utilitarians over the concept of rights abstract this article deals with the hofeld’s framework of the concept of rights; studies privilege, claim, power and immunity; and criticizes will and benefit theories of rights. each of these theories is seeking to present a coherent theoretical framework so that include all the hofeldian concepts. however, sometimes different structure of them is so far from each other that gathering them under those theories will be difficult. will theory, considers right holder as a person who can choose performance or non performance of a duty. in other words, it recognizes rights as protected choices. in this theory, focusing on the agency amounts to ignore some familiar rights such as unwaivable rights, children's rights and the rights of adults who are unable to choose. interest theory, considers rights as a guarantee to its beneficiaries and regards obligator’s duty to do or not to do, dependent on the right holder’s interest. despite the fact that the interest theory fills in the gaps of the will theory, focusing too much on the interest, makes it too loose and results in its inefficiency. finally, although the recent versions of the will theory, to some extent remove the traditional theory’s defects and entrench those versions, but are far from the common language of rights. so, we suggest that by appealing to the interest theory, a new and moderated version of the will theory presented so as to fill in its gaps. hence, the interest theory just becomes as a complementary of the will theory of rights. keywords: hofeldian concepts, theories of rights, will theory, interest theor.